Το να σε λέει κανείς ταπεινό δεν μοιάζει να είναι και από τα καλύτερα κομπλιμέντα. H ταπεινότητα θυμίζει κάτι μέτριο, ανιαρό ή υποταγμένο. Ειδικά άμα συνοδεύεται και από το «σεμνός» πάει το μυαλό σε θρησκείες, καταπίεση, αδυναμία και όλα αυτά τα ωραία. Για την ακρίβεια σύμφωνα με το Βικιλεξικό ταπεινός είναι αυτός που:
- δεν έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του
- έχει σεμνούς τρόπους
- είναι ασήμαντος ή χαρακτηρίζεται από μετριότητα
Ζήτησα τη βοήθεια του πατέρα μου για την ετυμολογία της λέξης, ο οποίος μόλις συνειδητοποίησε ότι γράφω αυτό το άρθρο, κάγχασε «Εσύ; Για την ταπεινότητα;». Το ύφος του ήταν πειρακτικό και δεν σκόπευε να βρει στόχο. Έλα όμως που βρήκε.
Ομολογώ ότι η απροσποίητη ταπεινή έκφραση δεν ήταν ποτέ στοιχείο του χαρακτήρα μου, ούτε πίστευα ότι χρειαζόταν να είναι. Πλέον θεωρώ ότι είναι μονόδρομος αν θες να μάθεις πραγματικά τον Εαυτό σου.
Ας μιλήσουμε λοιπόν, για μία άλλη οπτική της ταπεινότητας και πώς μπορεί να εκληφθεί ως το ακριβώς αντίθετο της μετριότητας.
Υπερηφάνεια, η Άλλη Πλευρά
Το αντίθετο της ταπεινότητας είναι η αλαζονεία, η έπαρση και η υπεροψία. Το κοινό αυτών των κακών χαρακτηριστικών της υπερηφάνειας είναι η αίσθηση σπουδαιότητας και μοναδικότητας που προκαλούν. Η αίσθηση ότι κάποιος είναι ο καλύτερος και ο πιο σημαντικός. Ο υπερθετικός βαθμός δεν μπήκε τυχαία μιας και η σημασία και σπουδαιότητα έχουν νόημα μόνο συγκριτικά. Πιο σημαντικός από ή τουλάχιστον τόσο σημαντικός όσο ο άλλος.
Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να θες να γίνεσαι καλύτερος. Το πρόβλημα είναι να θες να γίνεσαι καλύτερος για να είσαι ανώτερος. Τουλάχιστον κατά την ταπεινή μου άποψη.
Νέος Ορισμός
Απεγκλωβίζοντας τη λέξη από τις έννοιες της αδυναμίας και της ανασφάλειας, μπορούμε να δούμε την ταπεινότητα ως αρετή.
Η αρετή της ταπεινότητας είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος προς τη σπουδαιότητα του Εγώ, δηλαδή προς το κοινωνικό στάτους, τη δόξα, την ανωτερότητα, το κύρος ή την εξουσία.
Η σεμνότητα και η ταπεινότητα δεν είναι να τοποθετείς τον εαυτό σου πιο κάτω από όλους, αλλά η συνειδητοποίηση ότι η κατάταξη, είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω, δεν είναι αναγκαία. Είναι η αληθινή γνώση και αίσθηση που έχει κανείς για τον εαυτό του, όπως είναι, αυτογνωσία που συνοδεύεται από αυτοπεποίθηση για την αξία σου αυτή καθαυτή χωρίς να την προσδιορίζεις συγκρίνοντάς την.
«Θάνατος του Εγώ»
Ενστερνιστήκαμε πολύ εύκολα την προτροπή του «Να είσαι εγωιστής. Είναι καλό». Αυτό γιατί ήδη ο ανταγωνισμός, ο ναρκισσισμός και η εγωπάθεια είναι χαρακτηριστικά που έχουν εδραιωθεί στην καπιταλιστική σύγχρονη κουλτούρα. Άνοδος του Εγώ χωρίς προηγούμενο.
Αφήνοντας πίσω την υπερηφάνεια, την κακή της μορφή τουλάχιστον, αφήνουμε πίσω και το Εγώ. Στον ινδουισμό υπάρχουν τα 5 kleshas, δηλαδή οι πέντε αιτίες του πόνου, ανάμεσα στις οποίες είναι η αίσθηση του Εγώ. Πιο συγκεκριμένα, το να αφήνεις τα Εγώ – Είμαι – Δικό μου να ορίζουν τη ζωή σου. Η αίσθηση της ανεπάρκειας ή της ανωτερότητας είναι και τα δύο εκφράσεις του Εγώ. Ο «θάνατος του εγώ» είναι η απώλεια της υποκειμενικής ταυτότητας, η συνειδητοποίηση της ενότητας σου με τον κόσμο που εξαλείφει οποιαδήποτε ανάγκη για σύγκριση.
Στην ουσία της λοιπόν, ταπεινότητα είναι ο θεμελιώδης σεβασμός προς όλα τα έμβια όντα. Όντας κάποιος ταπεινός, εξαγνίζεται από το εγωιστικό μυαλό, που τόσο εξυμνείται σήμερα, και λαμβάνει ένα μεγαλύτερο δώρο. Πραγματική γνώση και σοφία. Μεγαλείο πολύ μακριά από την μετριότητα.
Όλα τα ποτάμια καταλήγουν στη θάλασσα,
Tao Te Ching, Lao Tzu, Chapter 66
Επειδή αυτή βρίσκεται χαμηλότερα.
Η δύναμή της έγκειται στην ταπεινότητά της.
Γι’αυτό ο Σοφός ξέρει ότι
Για να κυβερνήσει τους ανθρώπους,
Πρέπει να τους αφήσει να ηγηθούν.
Για να οδηγήσει τους ανθρώπους,
Πρέπει να μάθει να τους ακολουθεί.
Με τον τρόπο αυτό, ο Σοφός στέκεται πάνω από τους ανθρώπους,
Αλλά κανείς δεν νιώθει το βάρος του.
Προπορεύεται, αλλά δεν εμποδίζει κανέναν
Να βαδίσει το δρόμο του.
Έτσι, όλος ο κόσμος τον ευγνωμονεί.
Επειδή ο Σοφός δεν ανταγωνίζεται κανέναν,
Κανένας δεν τον ανταγωνίζεται
